De gevolgen van deeltijds werk

De overheid en de sociale partners zijn deeltijds werk (gebaseerd op een deeltijdse arbeidsovereenkomst) in het begin van de jaren 1980 - een periode van hoge werkloosheid - sterk gaan uitbouwen om de jobs te herverdelen. Dit gebeurde vooral in sectoren waar veel vrouwen werkten. De ‘anderhalve job per gezin’ was volgens de overheid dé oplossing om gezin en werk beter te kunnen combineren en tegelijk konden de tewerkstellingscijfers wat opgekrikt worden.

De deeltijdse arbeidsgraad bij werkneemsters groeide van 19,5% in 1983 naar 46,2% in 2012 (44,3 in 2015). De deeltijdse arbeidsgraad bij mannen nam toe van 5% in 1999 tot 10,1% in 2012 (10,6 in 2015). Momenteel zijn meer dan vier vijfde van de deeltijdse loontrekkenden vrouwen. Deeltijdse arbeid was en is nog steeds een ‘vrouwenzaak’.

De FOD Economie publiceerde op 7 maart 2016 nieuw cijfermateriaal. “Vier op tien vrouwen die werken, doen dat deeltijds. Voor het eerst werken meer vrouwen vier vijfde dan halftijds. Het aantal 4/5de jobs steeg tussen 1983 en 2014 veel sterker dan het aantal halftijdse jobs, een fenomeen dat zowel optreedt bij mannen als bij vrouwen. De redenen om deeltijds te werken blijken heel divers. Halftijds werkende mannen doen dat in de eerste plaats omdat ze geen voltijds werk vinden of omdat de job enkel deeltijds wordt aangeboden. De zorg voor kinderen komt niet voor bij de vijf belangrijkste redenen om halftijds te werken. Bij mannen die 4/5de (80%) werken, komen persoonlijke of familiale redenen op de eerste plaats gevolgd door zorg voor kinderen of afhankelijke personen.
Bij vrouwen is dat verschil minder uitgesproken. Persoonlijke of familiale redenen en zorg voor kinderen of afhankelijke personen zijn zowel bij halftijds als bij 4/5de werkenden de belangrijkste motieven. Opvallend is ten slotte dat de vijf belangrijkste redenen om 4/5de te werken dezelfde zijn bij mannen als bij vrouwen, zij het dat het belang van de zorg voor kinderen of afhankelijke personen duidelijk kleiner is bij mannen dan bij vrouwen.”

Volgens het beginsel van non-discriminatie moet de deeltijdse werknemer voor een gelijk werk of voor een werk van gelijke waarde in verhouding hetzelfde loon ontvangen als de voltijdse werknemer.
Deeltijdse werknemers ontvangen een lager loon dan voltijdse werknemers omdat ze minder uren presteren, dat is logisch. Maar het blijkt dat het uurloon van een deeltijdse werknemer trager evolueert dan dat van een voltijdse werknemer. En niet enkel het uurloon ligt lager, de deeltijdse functies bevinden zich vooral in sectoren met lagere lonen (zoals in de distributiesector, de schoonmaak, horeca,…).

Daarnaast zijn er ook tal van onrechtvaardigheden bij deeltijdse werkloosheid. De RVA trekt vaak de werkbereidheid van ‘onvrijwillig deeltijdse werknemers’ in twijfel. Onderzoek toont nochtans aan dat 90 % van de deeltijds werkenden wel op zoek is naar een voltijdse baan maar deze gewenste jobs worden door werkgevers onvoldoende aangeboden. Zelfs het combineren van twee deeltijdse banen blijkt weinig compatibel te zijn omdat de werkplaatsen en de uren te zeer verspreid liggen. Ook kan het ‘activeringsbeleid’ dat naar werk moet leiden gezinsonvriendelijk overkomen omdat de ideale omkadering nogal eens ontbreekt, zoals problemen met beschikbare kinderopvang, de plicht om  aangeboden werk dat ver van de woonplaats ligt te aanvaarden terwijl dit niet voor iedereen werkbaar of haalbaar is,… 

De aanvullende werkloosheidsuitkering bovenop het deeltijds loon werd in het begin van de jaren 1980 gecreëerd voor werklozen die een deeltijdse baan aanvaardden om aan de werkloosheid te ontsnappen met de bedoeling om deeltijdse banen te promoten. Zonder die aanvulling had deeltijds werk immers geen succes. Later zijn dit de onvrijwillige deeltijdse werknemers geworden en heeft de aanvullende uitkering een andere naam gekregen, de zogenaamde inkomensgarantie-uitkering (IGU). Deze aanvullende uitkeringen zijn in de loop van de jaren sterk verlaagd. Steeds minder deeltijdse werknemers voldoen aan de strikter wordende voorwaarden om er recht op te hebben. Ook de huidige regering werkt verder aan de afkalving van de IGU.

De deeltijdse werknemer heeft recht op een gedeeltelijk pensioen. Maar deeltijds gewerkte dagen en gelijkgestelde periodes worden samengedrukt tot voltijds gewerkte dagen, dus minder gewerkte dagen. Volgens ons is dit een discriminatie omdat deeltijdse werknemers niet minder gunstig mogen behandeld worden dan voltijdse in een vergelijkbare situatie. Vooral vrouwen voldoen daardoor nog minder aan de voorwaarden om vervroegd met pensioen te kunnen.