Gelijkgestelde periodes
De beroepsloopbaanonderbrekingen van werknemers en de daaraan gekoppelde gelijkgestelde dagen/periodes (in het kader van de opbouw van socialezekerheidsrechten) zijn volgens de Vrouwenraad onrechtvaardig, ondoorzichtig en ‘bric à brac’.
Stel: je moet of je wil je loopbaan tijdelijk of gedeeltelijk onderbreken. Daarvoor bestaat een reeks mogelijkheden. Ter compensatie ontvang je een socialezekerheidsuitkering en/of een premie. Dat is wat men noemt een sociaal voordeel (vervangingsuitkering). Het sociaal voordeel is soms het volledig loon, vaak een percentage van het loon (bv. van het gemiddeld dagloon, het onbegrensde bruto-uurloon, het begrensde brutodagloon...) of een forfaitair bedrag. De onderbrekingsperiodes tellen bovendien mee bij de bepaling van de duur van de loopbaan en bij de berekening van het pensioenbedrag.
De periodes van beroepsinactiviteit zijn gekoppeld aan:
- de zogenaamde echte sociale risico's (de onvrijwillige en deze die eigen zijn aan arbeid): de ziekte- en invaliditeitsverzekering, werkloosheid, beroepsziekten, arbeidsongevallen, pensioenen. De problematiek van discriminaties situeert zich hier op het vlak van de individuele en afgeleide rechten. Deze aspecten komen aan bod in een apart Vrouwenraaddossier Individuele rechten in de sociale zekerheid 2011;
- zwangerschap, het kersverse moederschap, vaderschap en meemoederschap, adoptie;
- de keuze die je maakt voor een betere combinatie van job, gezin, voor zorg, … (ouderschapsverlof, tijdskrediet, palliatief verlof, …)
In ons uitgebreid dossier van 2011 gaan we na welke de gelijkgestelde periodes zijn in de diverse socialezekerheidssectoren en hoe het beleid ermee omgaat.
Uit de analyse konden we besluiten dat de gelijkgestelde periodes op verschillende momenten in het verleden en vanuit verschillende invalshoeken tot stand gekomen zijn. De doelstellingen zijn verschillend, net als de variabelen (sekse, leeftijd, sociaal statuut, ...) en de sociale voordelen. Globaal gezien nemen meer vrouwen dan mannen onderbrekingen, met alle gevolgen voor hun inkomen.
Voor de Vrouwenraad is het bijvoorbeeld niet logisch dat wanneer je kinderen krijgt (moederschapsrust) je geen recht meer hebt op 100 % loon. Het gaat ook niet op dat er bij de berekening van de uitkeringen voor moederschaps- en vaderschapsrust verschillende percentages en loonbegrenzingen worden toegepast.
We moeten ons afvragen hoe de sociale doelstelling van de onderbrekingen en de gelijkgestelde dagen/periodes moet ingevuld worden om optimale resultaten te bereiken, rekening houdend met de genderinvalshoek, de armoedeproblematiek en het rechtvaardigheidsbeginsel. Kan dit door het huidige systeem aan te passen en de onderbrekingsperiodes te hergroeperen? Moeten er nog nieuwe verlofregelingen moeten bijkomen, of de huidige uitgebreid dan wel beperkt moeten worden. Of kunnen de werktijdregelingen van de werknemers aangepast worden?
De kwestie van de gelijkgestelde periodes staat nu ook op de agenda van de huidige federale regering. Het regeerakkoord beroept zich op het rapport van de Commissie Pensioenhervorming dat stelt: “Een sterkere band is nodig tussen effectieve arbeidsprestaties en de hoogte van het pensioen. Maar deze band is niet strijdig met een principe van gelijkstellingen: indien de samenleving van oordeel is dat mensen recht hebben op een uitkering omwille van onvrijwillige werkloosheid, ziekte of invaliditeit, een arbeidsongeval of een beroepsziekte (omdat ze daarvoor niet individueel verantwoordelijk kunnen worden gesteld), of tijdens de moederschapsrust, dan is een gelijkstelling in de berekening van het pensioen legitiem en vanzelfsprekend.”
De regering zal de loonplafonds voor de in aanmerkingname voor het pensioen van gewerkte en niet-gewerkte periodes evalueren, dit om een sterkere band tussen gewerkte periodes en het pensioen te bekomen.
De regering zal bovendien de gelijkstellingen tussen de verschillende pensioenstelsels harmoniseren. Ze zal deze wegen in functie van twee criteria: het al dan niet vrijwillig karakter, enerzijds, en, de maatschappelijke meerwaarde van de periodes die gedekt worden door een gelijkstelling, anderzijds.
De regering zal er zo op toezien dat periodes van ziekte, invaliditeit, arbeidsongeschiktheid, arbeidsongeval, beroepsziekte en moederschapsrust volledig en aan het laatste verdiende loon gelijkgesteld worden.
Maar wat dan met periodes van werkloosheid, deeltijdse arbeid en samendrukking, voltijds tijdskrediet? En vaderschapsverlof, werkverwijdering als gevolg van zwangerschap, borstvoedingspauzes, vaderschapsrust en meemoederschapsrust bij hospitalisatie of overlijden van de moeder, adoptieverlof, pleegzorgverlof, verlof om dwingende redenen, klein verlet,…
Gemotiveerd tijdskrediet en loopbaanonderbreking en thematische verloven worden volledig en aan het laatst verdiende loon gelijkgesteld.
De gelijkstelling voor niet- gemotiveerd tijdskrediet en loopbaanonderbreking is afgeschaft.
De gelijkstelling en het recht voor het gemotiveerd tijdskrediet wordt uitgebreid met maximum 12 maanden als het opgenomen wordt voor de volgende motieven:
- om te zorgen voor zijn kind tot de leeftijd van 8 jaar;
- om palliatieve zorgen toe te dienen;
- om een zwaar ziek of gehandicapt gezins- of familielid bij te staan of te verzorgen.
Het Federaal Planbureau heeft in juni 2016 een rapport gepubliceerd over het belang en de samenstelling van gelijkgestelde periodes in de drie pensioenstelsels op vraag van de strategische cel van de Minister van Pensioenen. Het blijkt dat respectievelijk 30 % en 37 % van de pensioenopbouw van mannen en vrouwen, die recent met pensioen gingen in het werknemersstelsel, wordt gelijkgesteld. In het zelfstandigenstelsel bedraagt dit aandeel respectievelijk 3 % en 5 %. In het stelsel van de ambtenaren is zo’n 10 % van de pensioenopbouw gelijkgesteld. De beschikbare cijfers laten belangrijke verschillen zien in het belang van de gelijkgestelde pensioenopbouw van recent gepensioneerden. Omwille van de eigenheid van de drie stelsels en de onderscheiden administratieve praktijken, zijn deze verschillen tussen de stelsels echter moeilijk interpreteerbaar.
De identificeerbare gelijkgestelde periodes bij werknemers bestaan volgens het Planbureau voornamelijk uit werkloosheid (respectievelijk 24 % en 42 % gelijkstelling bij mannen en vrouwen), werkloosheid met bedrijfstoeslag (23 % en 7 %) en arbeidsongeschiktheid (ziekte en invaliditeit, beroepsziekten en arbeidsongevallen) (14 % en 13 %). Minder belangrijke gelijkgestelde periodes zijn loopbaanonderbreking en tijdskrediet, niet‐gewerkte periodes van deeltijdse werknemers met behoud van rechten en legerdienst.
Bij recent gepensioneerde zelfstandigen is een gedetailleerd onderscheid naar type gelijkstelling wel mogelijk. De belangrijkste gelijkgestelde periode is ziekte en invaliditeit (47 % bij mannen, 86 % bij vrouwen), gevolgd door gelijkstelling van studieperiodes (respectievelijk 41 % en 14 %) en gelijkstelling van legerdienst (12 % bij mannen).
Bij recent gepensioneerde ambtenaren bestaat het belangrijkste aandeel van de gelijkgestelde periodes, die niet gelijkgesteld worden aan werkelijke diensten, uit een amalgaam van onbezoldigde of deels bezoldigde afwezigheden die statuut‐specifiek zijn. Deze verschillende gelijkstellingen worden in de beschikbare gegevens niet verder onderscheiden naar type.
De Vrouwenraad blijft bekommerd over de gevolgen van een toekomstige harmonisatie van de gelijkstellingen en is nog steeds vragende partij voor een maatschappelijk debat.
|