Ouderschapsverlof

Ouderschapsverlof behoort in België tot de cluster van thematische verloven, samen met het verlof voor medische bijstand en het palliatief verlof.

Elke voltijdse of deeltijdse werknemer in de privé-sector heeft het recht om ouderschapsverlof te nemen om voor zijn kind te zorgen. Dat kan voltijds voor een periode van vier maanden, opgesplitst in periodes van 1 maand of een veelvoud (1, 2, 3 of 4 maanden); of halftijds gedurende een periode van acht opeenvolgende maanden of opgesplitst in periodes van 2 maanden of een veelvoud (2, 4, 6 of 8 maanden); of één vijfde gedurende een periode van twintig opeenvolgende maanden of naar keuze opgesplitst in periodes van 5 maanden of een veelvoud (5, 10, 15 of 20 maanden). Werknemers kunnen ook van de ene naar de andere regeling overstappen. In de openbare sector (met uitzondering van de lokale en provinciale besturen) en in de sector van het onderwijs, is elke overheid bevoegd om te bepalen op welke vormen van ouderschapsverlof de ambtenaar aanspraak kan maken. Ook in geval van adoptie is er een recht op ouderschapsverlof.

De werknemer kan het ouderschapsverlof opnemen vanaf de geboorte van zijn kind. Dit verlof moet starten voor het kind 12 jaar wordt. De leeftijdsgrens is op 21 jaar gesteld wanneer het kind voor ten minste 66% getroffen is door een lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid of een aandoening heeft die tot gevolg heeft dat ten minste 4 punten toegekend worden in pijler I van de medisch-sociale schaal in de zin van de regelgeving betreffende de kinderbijslag.

Sinds de invoering van de drie formules ouderschapsverlof in 2002 (volledige, halftijdse en eenvijfde onderbreking) is het aantal werknemers in ouderschapsverlof onophoudelijk gestegen. Deze vaststelling geldt zowel voor werknemers als voor werkneemsters. In 2002 namen 33.008 vrouwen en 2.991 mannen in België ouderschapsverlof en in 2012 87.292 vrouwen en 30.118 mannen. De toename in absolute cijfers is groter bij vrouwen dan bij mannen maar de mannen die ouderschapsverlof nemen zijn in verhouding het sterkst gestegen. Hun aantal is met 10,1 vermenigvuldigd tussen 2002 en 2012, terwijl dat van de vrouwen voor dezelfde periode verhoogde met een factor 2,6. Het aandeel mannen is van 8 % in 2002 naar 26 % in 2012 gestegen.

De OESO publiceert cross-nationale indicatoren over ouderschapsverlofstelsels: moederschapsverlof, vaderschapsverlof, ouderschapsverlof, thuiszorgverlof, ouderschapsverlof en thuiszorgverlof voor moeders, vader-specifiek ouderschaps- en thuiszorgverlof. Betaald ouderschapsverlof, voor beide ouders, is er in 23 OESO landen maar vaders nemen het weinig op. België is steeds terug te vinden in de rankings.

Er is een Europese richtlijn over ouderschapsverlof die de minimumvereisten voor de lidstaten aangeeft, o.a. een onderbrekingsperiode van ten minste vier maanden. De Europese instellingen suggereren mogelijke nieuwe aanpassingen die in de richting gaan van een verlenging naar een periode van zes maanden, vaders aanmoedigen om ouderschapsverlof te nemen, flexibiliteit qua opname ouderschapsverlof en niet-overdraagbaar tussen de ouders. De OESO pleit ook voor niet-overdraagbaar ouderschapsverlof en voor specifieke ouderschapsverlofperiodes voor vaders of partners (twee à drie maanden), financiële incentives/goed betaald, maximale flexibiliteit in de verlofregeling voor de ouders.

Geregeld laaien de discussies over de uitbreiding van het ouderschapsverlof in de media hoog op. Ook binnen de vrouwenbeweging staat dit met stip op de agenda naast de uitbreiding/herziening van het (verplicht) vaderschapsverlof en eventuele aanpassingen in andere verlofstelsels.

De Vrouwenraad vraagt in zijn memorandum Sociale bescherming van 2014 dat het ouderschapsverlof moet kunnen genomen worden tot het kind 18 jaar is, het moet beter verdeeld worden tussen de ouders en ook toegankelijk is voor pleegouders.

Maar de Vrouwenraad stelt wel dat het ouderschapsverlof niet op zich staat. We willen het bekijken in de ruimere context van de verlofstelsels die er nu zijn voor de periode rond de geboorte (o.a. moederschaps- en vaderschapsverlof) en nadien wanneer de kinderen opgroeien (tijdskrediet).

De herziening van verlofstelsels en gelijkgestelde periodes staat ook aangekondigd in het regeerakkoord van 2014. Wij vragen ons af hoe de Nationale Arbeidsraad hiermee zal omgaan. Bovendien kondigde de Staatssecretaris voor Gelijke Kansen eind april 2016 de uitwerking van een Federaal Actieplan Gender at Work aan, samen met de gewesten en de gemeenschappen. Dat plan wordt voorbereid in werkgroepen en de verlofstelsels zullen één van de aandachtspunten zijn. Het eerste ontwerp wordt begin 2017 verwacht.

De voornaamste bekommernis van de Vrouwenraad is dat het middenveld ook in de debatten wordt betrokken.