Baarmoederhalskanker

Elk jaar krijgen ongeveer 350 vrouwen in Vlaanderen baarmoederhalskanker. Het is de zevende meest voorkomende kanker bij vrouwen en de tweede bij vrouwen in de leeftijdsgroep van 15 tot 44 jaar.

Baarmoederhalskanker ontstaat door een infectie met het HVP-virus (het humaan papillomavirus). Tussen het oplopen van de infectie en het ontstaan van deze kanker kan 10 tot 15 jaar liggen. Deze periode noemt men de voorstadia van kanker met afwijkende cellen die zich tot kankercellen kunnen ontwikkelen maar die evengoed naar hun oorspronkelijke vorm kunnen terugkeren. Uiteindelijk krijgt 1 vrouw op 100 die met HPV besmet is baarmoederhalskanker.

Het HPV-virus is erg verspreid. Zowat 80% van de vrouwen krijgt tijdens het seksueel actief leven een HPV-besmetting. Ook lesbiennes kunnen besmet worden maar de kans is kleiner dan bij heterovrouwen.

Sinds het schooljaar 2010-2011 zorgt de Vlaamse overheid ervoor dat jaarlijks alle meisjes in het eerste jaar secundair onderwijs het vaccin tegen HPV gratis krijgen. Het vaccin beschermt wel niet tegen alle types kanker aan de baarmoederhals.

Baarmoederhalskanker (of de voorstadia) wordt opgespoord via een uitstrijkje dat afgenomen wordt door de huisarts of de gynaecoloog.

In juni 2013 startte de Vlaamse overheid met een veralgemeend bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Vrouwen van 25 tot en met 64 jaar worden aangemoedigd om één keer om de drie jaar een uitstrijkje te laten nemen. De onkosten worden grotendeels of volledig terugbetaald. Het remgeld voor de consultatie bij de huisarts of de gynaecoloog moet wel betaald worden.

Wanneer vrouwen uit de doelgroep 25 tot 64 jaar nog niet hebben deelgenomen of wanneer het langer dan 3 jaar geleden is dat ze een uitstrijkje lieten nemen, ontvangen ze een uitnodigingsbrief voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker van het Centrum voor Kankeropsporing samen met een informatieve folder. Wanneer ze al wel een uitstrijkje hebben laten nemen, ontvangen ze 3 tot 4 jaar hierna een uitnodiging (als ze ondertussen nog niet opnieuw hebben deelgenomen).

Enkele kerncijfers:

• In 2017 werden er 324.541 brieven verstuurd.
• Van de volledige doelgroep laat 62,2% zich screenen, met of zonder uitnodigingbrief. De deelname daalt sterk naarmate de leeftijd stijgt. Bij de oudste leeftijdscategorie (60-64j) is deze zelfs <50% alhoewel dit de laatste jaren wel iets verbetert.
• Slechts een minderheid van de uitstrijkjes worden afgenomen door huisartsen (15,9% t.o.v. 83,9% afgenomen door gynaecologen).
• 7,1% van de uitstrijkjes is afwijkend.
• De opvolgingsgraad van zowel de afwijkende screeningsstalen als voor de stalen van onvoldoende kwaliteit kan nog verbeterd worden (80,2% in 2016).
• De incidentie van de invasieve tumoren varieert licht over de drie jaren en is het hoogst voor de leeftijdscategorieën 34-44 jaar en 45-54 jaar. De incidentie van de in situ tumoren stijgt in de loop van de periode 2013-2015. Ze is het hoogst voor de jongste leeftijdscategorie 25-34 jaar en daalt naar mate de leeftijd stijgt. In 2015 bedroeg de incidentie voor de in situ tumoren 26,1 per 10.000 voor de 25-34 jarigen versus 2,6 per 10.000 voor de 55-64 jarigen.

Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker streeft  er tegen 2020 naar dat 65% van de vrouwen van 25 tot en met 64 jaar zich driejaarlijks laten screenen voor baarmoederhalskanker d.m.v. een uitstrijkje. Vrouwen die zich niet of niet tijdig laten screenen, maar voor wie een onderzoek wel aangewezen is, krijgen een uitnodigingsbrief.

Bij te veel vrouwen met een afwijkend screeningsresultaat (mogelijk tot 20%) gebeurt geen vervolgonderzoek binnen het jaar. Het bevolkingsonderzoek start hiervoor een faalveiligheidssysteem op waarbij huisartsen en gynaecologen in dit geval verwittigd worden dat de opvolging nog moet gebeuren.

De Vrouwenraad is lid van de Vlaamse Werkgroep Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker. Dit is een ondersteunende werkgroep die de uitvoering van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker opvolgt en adviezen formuleert. Thema’s die aan bod komen zijn o.a. onderzoek naar het profiel van niet-deelneemsters, de verbetering van de procedure van de uitnodiging tot het bevolkingsonderzoek, de overscreening, info- en sensibilisering.

Vanaf 12 mei 2016 kunnen Vlamingen op hun eigen PC toegang krijgen tot hun gegevens over de bevolkingsonderzoeken dikkedarmkanker en baarmoederhalskanker. Vanaf eind november 2016 kan dat ook voor borstkanker. De gegevens worden bewaard in Vitalink, een gegevensdelingsplatform van de Vlaamse overheid. Zo kan je gemakkelijk te weten komen wanneer je je nog eens moet laten onderzoeken en waarvoor. En wat waren de resultaten van je vorige onderzoeken? Zorgverleners hebben toegang tot Vitalink via hun eigen softwarepakket en burgers kunnen hun gegevens bekijken (ook vaccinatiegegevens) via het gratis computerprogramma ‘Patient Health Viewer’ van de ziekenfondsen. Dit is gratis te downloaden op de websites van de ziekenfondsen.

Voor cijfers over het Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker verwijzen we naar het Jaarrapport 2018 Bevolkingsonderzoeken Kanker van het Centrum voor Kankeropsporing.

Wil je nog meer cijfermateriaal, dan kan je bijvoorbeeld ook terecht op: http://bevolkingsonderzoek.incijfers.be/; zelfs tot op gemeentelijk niveau.