De Commissie Status van de Vrouw: motor voor vrouwenrechten

Sinds 1946 speelt de Commissie voor de Status van de Vrouw (CSW) van de Verenigde Naties een sleutelrol in de wereldwijde strijd voor vrouwenrechten. Ze stond mee aan de wieg van het VN-Vrouwenverdrag van 1979 en vier Wereldvrouwenconferenties, die vrouwen uit de hele wereld samenbrachten rond een gedeelde agenda voor emancipatie en gelijke rechten.

De laatste conferentie vond plaats in 1995 in Beijing. De bijhorende Verklaring en het Actieplatform vormen tot op vandaag een wereldwijd referentiekader voor beleid en activisme rond vrouwenrechten. 189 landen onderschreven een ambitieuze agenda rond 12 prioritaire thema’s, waaronder armoede, geweld, gezondheid, economie en besluitvorming.

Hoewel het Actieplatform duidelijke aanbevelingen biedt, zijn de doelstellingen nog nergens volledig gerealiseerd. In sommige landen is er zelfs sprake van achteruitgang. Dat maakt het Actieplatform, bijna 30 jaar later, nog steeds opvallend relevant. Niet het inzicht ontbreekt, wel de politieke wil.

30 jaar Beijing Actieplatform

Sinds 1996 volgt de Commissie de uitvoering van het Actieplatform op. Sinds 2015 monitort ze ook de genderdimensie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s). Elk jaar bespreekt de Commissie de vooruitgang die lidstaten boeken. De uitkomst is meestal een diplomatiek onderhandelde tekst over twee thema’s. Om de vijf jaar wordt het hele platform geëvalueerd met een politieke verklaring.

Dit jaar — naar aanleiding van 30 jaar Beijing — stond zo’n evaluatie op de agenda. De onderhandelingen verliepen moeizaam, onder druk van goed gefinancierde anti-genderbewegingen en conservatieve krachten wereldwijd. België nam, in lijn met de geest van de Vierde Wereldvrouwenconferentie, ngo-vertegenwoordigers op in zijn officiële delegatie. Zo kreeg de Coalitie Gendergelijkheid toegang tot het officiële programma en briefings van de Belgische diplomatie.

Op 29 april organiseerden de Coalitie Gendergelijkheid, de Adviesraad Gender en Ontwikkeling en de FOD Buitenlandse Zaken een debriefing over de zitting.

De Europese dynamiek

België werkt elk voorjaar een nationaal standpunt uit, in overleg met het middenveld. Dit standpunt vormt de basis voor de onderhandelingen binnen de EU. De impact van conservatieve lidstaten groeit, vooral rond thema’s als abortus, seksuele voorlichting en genderrollen. Toch slaagde een goed georganiseerde progressieve meerderheid er dit jaar in om een stevig EU-standpunt te verdedigen.

Die inzet blijft cruciaal: de EU onderhandelt immers namens alle lidstaten tijdens de zitting van de Commissie.

Besluitvorming onder druk

Op mondiaal niveau zijn de uitdagingen nog groter. Geopolitieke spanningen zorgen voor blokkades, waarbij vrouwenrechten vaak als pasmunt dienen. Anti-genderkrachten krijgen wereldwijd meer invloed en ondergraven fundamentele rechten. Desinformatie, trolling en protestacties bemoeilijken het onderhandelingsproces. De uitkomst is vaak een afgezwakte tekst, waarin verworven rechten en termen ontbreken.

Ook de invloed van de VS, gevoed door de erfenis van de Trump-regering, is merkbaar. Zo bevatte de politieke verklaring dit jaar geen duidelijke verwijzingen naar mensenrechten of ongelijkheid.

De politieke verklaring

Toch bood de zitting ruimte voor kritische gesprekken over de backlash tegen vrouwenrechten. De uiteindelijke verklaring bevat weinig concrete engagementen, maar benadrukt wel het belang van inclusieve benaderingen, het uitbannen van geweld, en investeringen in zorg en gendergelijkheid. Positief is ook de oproep om nationale en internationale structuren te versterken.

Toch blijft de tekst achter bij eerdere engagementen. Of het glas halfvol of halfleeg is, hangt af van de politieke wil, middelen en actie.

Het vervolg

De toekomst hangt af van regeringen die mensenrechten, solidariteit en klimaatrechtvaardigheid verdedigen, én van de steun aan sterke vrouwenorganisaties. Alleen met stabiele middelen en ruimte voor participatie kunnen zij een volwaardige tegenkracht vormen.

2026 biedt kansen om discriminerende wetgeving aan te pakken, vrouwenrechten te versterken, en hun participatie in het openbare leven verder te bevorderen.