Vrouwenraad | De Kinderopvangzaak

14 november 2023

De nieuwe voorrangsregels maken van kinderopvang een privilege in plaats van een recht

“Mijn man werkt voltijds en ik werk halftijds. Daarom is het bijna onmogelijk om opvang te krijgen voor ons kind.”

De Kinderopvangzaak

De nieuwe voorrangsregels maken van kinderopvang een privilege in plaats van een recht. Door deze regels is het bijna onmogelijk voor een gezin dat in totaal minder dan ⅘ werkt om nog een plaats te vinden. Denk bijvoorbeeld aan een koppel waarin één iemand deeltijds als poetshulp werkt, of in de zorg, of aan de kassa, of als kindbegeleider… Dit zijn jobs die bijna niet voltijds aangeboden worden. Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in deze jobs.

Kwalitatieve kinderopvang is een belangrijke hefboom in de strijd tegen (kinder)armoede. Met de nieuwe voorrangsregels reduceert de Vlaamse regering de kinderopvang enkel tot haar economische functie.

Feministische organisaties, de vakbonden, patiëntenverenigingen, kinderdagverblijven, mensenrechtenorganisaties, armoedeverenigingen deelden dezelfde bezorgdheid en verontwaardiging over de voorrangsregels.

Samen met 19 andere organisaties stapte de Vrouwenraad naar het Grondwettelijk Hof om de voorrangsregels aan te vechten.

Op woensdag 26 maart hielden onze advocaten een krachtig pleidooi en toonden we met een overvolle zaal van alle leeftijden het maatschappelijk draagvlak voor de afschaffing van de voorrangsregels. Het Grondwettelijk Hof maakt op woensdag 30 april haar beslissing bekend!

Een juridische procedure kost geld. We hebben nog steeds jullie hulp nodig met de crowdfunding.

Steunen kan via https://kinderopvangzaak.be/helpen/

Wat veranderde er op 1 april 2024?

Er gaat al jarenlang te weinig geld naar de kinderopvang. Daarom is er nu een groot tekort aan plaatsen. Zo vond meer dan een derde van de ouders in 2022 geen plaats in de kinderopvang. In plaats van genoeg plaatsen te voorzien, past de Vlaamse Regering de voorrangsregels aan in de ‘trap 2’ opvang. In een ‘trap 2’ opvang betalen ouders volgens hun inkomen. Drie kwart van onze kindjes gaan naar zo’n opvang.

Ouders die samen minstens 80% werken of een beroepsopleiding volgen, krijgen nu voorrang. Bij een gezin met twee ouders wordt er gekeken naar het gemiddelde. Een gezin waarbij de ene ouder 50% werkt en de andere ouder 100% krijgt dus geen voorrang. Denk bijvoorbeeld aan een koppel waarin één iemand deeltijds als poetshulp werkt, of in de zorg, of aan de kassa, of als kindbegeleider… Dit zijn jobs die in praktijk bijna nooit voltijds aangeboden worden. Pleegkinderen en kinderen die in de opvang broers of zussen hebben, krijgen in diezelfde opvang wel nog voorrang.

Vóór de ingang van de nieuwe regels moest elke kinderopvang zijn best doen om minstens 20% van de plaatsen vrij te houden voor gezinnen in een kwetsbare situatie. Met de nieuwe regels verandert dit aantal naar maximum 10% en komen alleenstaande ouders of gezinnen met een laag inkomen niet meer in aanmerking voor zulke plaatsen. Die zijn nu enkel bedoeld voor gezinnen in “een moeilijke gezondheids- of welzijnssituatie”

Waarom is dat een probleem?

Kinderopvang is een recht, maar dat staat nu onder druk in Vlaanderen. Toegang tot kinderopvang is belangrijk omdat het naast een economische functie ook een belangrijke opvoedkundige en sociale functie heeft.

Een kind naar de opvang kunnen brengen, betekent namelijk dat ouders kunnen werken, studeren of solliciteren. Maar ook dat kinderen zich goed kunnen ontwikkelen en dat gezinnen ruimte hebben om deel te nemen aan de samenleving. Een goede, kwalitatieve kinderopvang is daarom een belangrijk middel in de strijd tegen (kinder)armoede. Met de nieuwe voorrangsregels neemt de Vlaamse Regering het recht op kinderopvang af van veel gezinnen en maakt het van dat recht een privilege.

Wie dreigt er allemaal uit de boot te vallen?

De combinatie van langdurig plaatsgebrek en de strenge nieuwe voorrangsregels bedreigen de toegankelijkheid van de kinderopvang voor een grote groep ouders. Vooral vrouwen zullen hier het effect van voelen. Zij werken vaker deeltijds. Niet omdat ze dat willen, maar omdat ze niet anders kunnen. De twee meest voorkomende redenen voor deeltijds werk zijn zorg voor kinderen of andere afhankelijke personen, en onbeschikbaarheid van voltijdse contracten.

Door de nieuwe regels zullen vrouwen juist minder kunnen werken of helemaal moeten stoppen met hun werk omdat er geen opvang meer zal zijn voor hun kind. En zonder kinderopvang is het dan ook weer erg moeilijk om te gaan solliciteren. De redenering dat deze maatregel meer mensen aan het werk zou krijgen houdt dus geen steek. Het tegendeel zal gebeuren. Je moet voltijds werken voor een plek in de kinderopvang, maar je kan niet gaan solliciteren omdat je geen kinderopvang hebt…

De nieuwe regels zetten bovendien sectoren zoals zorg en kinderopvang, waar 90% van de contracten deeltijds zijn, onder druk. Ook de sectoren met seizoensarbeid of wisselende werkroosters zullen geconfronteerd worden met werknemers die geen opvang vinden voor hun kind.

Kwalitatieve kinderopvang speelt een cruciale rol in de ondersteuning van alle kinderen, en vooral voor kinderen uit gezinnen in kwetsbare situaties. Door de vermindering van de vrijgehouden plaatsen van minstens 20% naar maximum 10%, zullen ook deze kinderen minder kans hebben op een plek in de kinderopvang.

Wat is er allemaal gebeurd?

De advocaten van het Progress Lawyers Network dienden op 13 mei 2024 een sterk verzoekschrift van wel 250 pagina’s in bij het Grondwettelijk Hof. Daarop mocht de Vlaamse Regering antwoorden (via een Memorie van antwoord), waarna onze coalitie opnieuw mocht reageren.

We kwamen in de pers, er werden tal van crowdfundingacties georganiseerd en we bleven lawaai maken rond deze voorrangsregels. Even leek het erop dat de regels zouden verdwijnen na een administratieve wijziging in het kinderopvangdecreet op 17 mei. Helaas werden ze in december 2024 opnieuw ingevoerd met een nieuw decreet.

Het Hof behandelt momenteel enkel ons oorspronkelijke beroep. Onze advocaten hebben gevraagd om ook het nieuwe decreet (waarin de voorrangsregels opnieuw zijn ingevoerd) mee te nemen in de huidige procedure, zodat er slechts één uitspraak nodig is. De tegenpartij vroeg dit niet, waardoor een tweede beroepsprocedure mogelijk noodzakelijk wordt. De uitspraak zal hierover duidelijkheid brengen.

Op woensdag 26 maart 2025 organiseerde het Hof een zitting om de pleidooien van de advocaten te horen. De zaal was tot de nok gevuld met ondersteuners van de Kinderopvangzaak van alle leeftijden! Op 30 april verwachten we het arrest van het Grondwettelijk Hof. We doen er alles aan om ervoor te zorgen dat het Grondwettelijk Hof deze regelgeving vernietigt. Een uitspraak van het Grondwettelijk Hof is definitief. Een vernietiging wil zeggen dat de regel afgeschaft wordt.