30 september 2024
Reactie van de Vrouwenraad op de Septemberverklaring van de Nieuwe Legislatuur
De nieuwe Vlaamse Regering is van start gegaan. De Vrouwenraad onderzocht in hoeverre het Vlaams Regeerakkoord rekening houdt met de maatschappelijke situatie en de positie van mannen en vrouwen. Hierbij baseren we ons op ons eigen memorandum.
Vlaanderen staat voor aanzienlijke uitdagingen: de kinderopvang verkeert in een crisis en de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zijn onaanvaardbaar lang. Te veel meisjes en vrouwen worden geconfronteerd met (seksuele) intimidatie, zowel op straat als op school, op het werk en thuis. Menstruatiearmoede blijft een groot probleem. De Vrouwenraad rekent erop dat de Vlaamse Regering deze kwesties de komende jaren als prioriteit ziet en kordaat zal aanpakken. Het stemt de Vrouwenraad dan ook hoopvol dat de budgetten voor Welzijn historisch hoog zijn. Dat maakt de realisatie van enkele van onze speerpunten mogelijk.
Vrouwelijkste regering ooit
De Vrouwenraad feliciteert minister Gennez met haar benoeming als minister voor Gelijke kansen. De Vrouwenraad verwelkomt ook het feit dat de Regering Diependaele 6 vrouwelijke ministers heeft, tweederde van de regeringsleden. Meer vrouwelijke ministers leidt niet automatisch tot een inclusiever beleid, maar het bevordert wel een eerlijkere verdeling van de macht. Het blijft evenwel de verantwoordelijkheid van de hele regering om álle Vlamingen te vertegenwoordigen.
Eerste indruk van het Regeerakkoord
Het Vlaams Regeerakkoord baart ons op een aantal vlakken zorgen. Het hoofdstuk over ‘gelijke kansen’ bevat, in tegenstelling tot andere hoofdstukken, slechts één subhoofdstuk. In andere hoofdstukken in het Regeerakkoord vinden we nauwelijks iets terug over vrouwen of gendersensitief beleid. Zo staat onder ‘wonen’ en ‘armoede’ niks over vrouwen, terwijl we weten dat de gemiddelde groep in sociale huisvesting alleenstaande vrouwen zijn. Ook over seksisme en racisme – een gigantisch probleem – vinden we nauwelijks iets terug. Volgens de Vrouwenraad verdient de bestrijding daarvan de nodige aandacht, middelen en beleidsmaatregelen van de Vlaamse Regering.
Het Regeerakkoord raakt een aantal onderwerpen, aan maar concretiseert deze nog onvoldoende. We zijn dan ook benieuwd hoe de betrokken ministers hiermee aan de slag zullen gaan.
Zo stelt het akkoord vast dat vrouwen met migratieachtergrond ondervertegenwoordigd zijn op de Vlaamse arbeidsmarkt, maar zwijgt ze over concrete doelstellingen om die ondervertegenwoordiging aan te pakken. Deze groep heeft bij uitstek nood aan toegankelijke kinderopvang, schooltoeslagen en sociale woningen. De Vlaamse Regering verbindt werk en het leren of spreken van Nederlands aan de toegang tot basisvoorzieningen, maar geeft geen duidelijkheid over hoe zij deze groep aan het werk zal helpen. Dit kan een averechts effect hebben op de eigen doelstellingen en eerder uitmonden in het verder uitsluiten van vrouwen met migratieachtergrond.
De Vlaamse Regering neemt zich voor een inhaalbeweging te zullen doen in de medische kenniswerving naar het vrouwenlichaam. Voor de Vrouwenraad is het daarvoor de hoogste tijd: door rekening te houden met verschil, verbetert de zorg voor iedereen. Hoe de Vlaamse Regering dat zal aanpakken, vinden we niet terug. De laatste jaren kwamen o.a. menstruatiearmoede- en welzijn, endometriose en (peri)menopauze op de politieke agenda. De Vrouwenraad hoopt die toegenomen aandacht de komende jaren vertaald te zien in concrete maatregelen van het Vlaams beleid.
Wat zorgtaken betreft, toont veelvuldig aan dat zorgtaken die momenteel worden uitbesteed, vaak wordt gedaan door vrouwen die als poets- of huishoudhulp werken. 98 % van de Vlaamse huishoudhulpen zijn vrouwen, 90 % van hen werkt deeltijds – vaak omdat de job fysiek te zwaar is1. Het gemiddelde nettoloon (berekend op basis van een gemiddelde arbeidsduur van 24u/week) bedraagt amper 1.350 euro per maand en 14 % van de huishoudhulpen is alleenstaand met kinderen.2 Betaalde hulp in het huishouden wordt vooral gebruikt door gezinnen met een hoger inkomen.3 De Vrouwenraad juicht het voornemen van de Vlaamse Regering toe om de loon- en arbeidsvoorwaarden te verbeteren en kijkt uit naar de concretisering hiervan. Gezien het precaire statuut en de zware arbeidsomstandigheden waarin huishoudhulpen werken, zijn maatregelen voor deze groep – zoals een betere verloning, dwingende sectorale afspraken m.b.t. preventie en welzijn – dringend nodig.
Rol van kinderopvang
Kinderopvang is essentieel in de strijd tegen genderongelijkheid. Het biedt ouders de mogelijkheid om te kiezen tussen thuisblijven voor de zorg van hun kinderen of buitenshuis werken. Dit is vooral belangrijk voor alleenstaande ouders en gezinnen in (kans)armoede.
Momenteel zijn vrouwen met 94,8% van de werknemers oververtegenwoordigd in de kinderopvangsector. Om de sector aantrekkelijker te maken, voor zowel vrouwen als mannen, zijn betere arbeidsomstandigheden en verloning noodzakelijk. Om in Vlaanderen en Brussel 80% van de kinderen tot 3 jaar opvang te kunnen geven, zijn 29.000 extra plaatsen nodig. Tot nu toe blijft het Vlaams Regeerakkoord echter vaag over concrete cijfers, doelstellingen of tijdslijnen voor verbetering. Belangrijke maatregelen, zoals het verlagen van de kindratio (het aantal kinderen per verzorger), blijven voorlopig onduidelijk.
De Vrouwenraad is teleurgesteld dat de voorrangsregels voor werkende ouders in de kinderopvang behouden blijven. Een coalitie van twintig organisaties, waaronder de Vrouwenraad en samen de Kinderopvangzaak, stapte eerder dit jaar naar het Grondwettelijk Hof om deze regels aan te vechten. We zijn bezorgd dat de Vlaamse Regering zal onderzoeken om voorrangsregels in te voeren enkel voor ouders die Nederlands spreken. Kinderopvang moet een plaats zijn waar ouders en kinderen de Nederlandse taal kunnen leren en versterken. Het moet toegankelijk zijn voor iedereen, niet beperkt.
Na vele parlementaire debatten en hoorzittingen, gezamenlijke acties van kinderopvangorganisatoren, bezorgde ouders, feministische organisaties, vakbonden en experts én de verhoogde financiële middelen heeft de Vlaamse Regering nu de kans om kinderopvang kwalitatief en toegankelijk te maken. De Vrouwenraad kijkt uit naar de inspanningen van de nieuwe minister van Welzijn.
Intrafamiliaal geweld en grensoverschrijdend gedrag
De Vrouwenraad is positief over de aandacht en middelen die het Vlaams Regeerakkoord besteedt aan grensoverschrijdend gedrag en intrafamiliaal geweld. Dat is ook nodig: jaarlijks registreren de politiediensten 23.000 tot 24.000 feiten van intrafamiliaal geweld in Vlaanderen.4 In 2022 kreeg de hulplijn 1712 9.045 oproepen over 12.044 slachtoffers van geweld, misbruik en kindermishandeling. 65% van die slachtoffers waren vrouwen.5
We zijn tevreden dat er ingezet wordt op een toegankelijke, betaalbare en passende hulpverlening. Zo worden financiële drempels weggewerkt voor mensen die vluchten voor partnergeweld, wordt de bereikbaarheid van hulplijn 1712 verhoogd, komt er een protocol waarbij een slachtoffer maar één keer bij een hulpverlener moet aankloppen en is er aandacht voor (mogelijke) plegers van geweld. Dat zijn belangrijke stappen. We lezen weinig over preventie van grensoverschrijdend gedrag en geweld. Het is noodzakelijk dat dit op jonge leeftijd op school begint. We hopen dat er de komende legislatuur aandacht komt voor preventie en zorg – in samenwerking met onderwijs en hulpverlening. Sensibiliseringscampagnes die elke regeerperiode plaatsvinden, volstaan niet. Er moet meer ingezet worden op het voorkomen van geweld voordat het plaatsvindt, door risicofactoren te wijzigen en beschermende factoren te versterken. Voor wat betreft omgaan met hoogconflicteuze scheidingen en de impact op kinderen waarbij ouders zullen geresponsabiliseerd worden, verwijzen we naar internationale regelgeving (Verdrag van Istanbul) die vormen van gendergerelateerd geweld als uitgangspunt neemt, zoals bijvoorbeeld rekening houden met ‘dwingende controle’.
Conclusie
De Vrouwenraad is benieuwd naar de verdere uitwerking van de plannen van de nieuwe Vlaamse Regering. We zullen de ontwikkelingen volgen en waken over de uitvoering van de ambities. Het is essentieel dat er meer aandacht komt voor preventie, omkadering en hulpverlening. Dat start vanaf de kleuterschool. We hopen dat het bevorderen van gendergelijkheid in alle beleidsdomeinen zal terugkomen. Daar is een sterk middenveld voor nodig dat de nodige ruimte en middelen krijgt om daar mee de schouders onder te zetten. We roepen dan ook kersvers minister Gennez als minister voor Gelijke Kansen en minister-president Diependaele om met de voltallige regering werk te maken van gendermainstreaming binnen de coalitie en gendergelijkheid voorop te stellen. Samen kunnen we streven naar een inclusieve samenleving waar de rechten en belangen van alle Vlamingen gerespecteerd en versterkt worden.