Pensioenhervormingen 2025–2029: waarom vrouwen opnieuw de dupe dreigen te worden

De federale regering werkt volop aan een nieuwe pensioenhervorming. Hoewel het regeerakkoord uitdrukkelijk de gelijkheid tussen vrouwen en mannen onderschrijft, dreigen de voorgestelde maatregelen in de praktijk vooral vrouwen te benadelen.

Hoe komt dat?

Vrouwen hebben doorheen hun leven in het algemeen veel minder pensioenrechten opgebouwd. Dat komt omdat vrouwen nog steeds veel meer zorgtaken opnemen. Ze zetten kinderen op de wereld, en nemen dus moederschapsrust. Ze zorgen vaker voor de kinderen en gaan dus deeltijds werken, of nemen allerlei vormen van zorgverloven op.

Enkele cijfers:

• Uit het onderzoek naar de maatschappelijke positie en participatie van mannen en vrouwen van Statistiek Vlaanderen in 2023 blijkt dat vrouwen ruim 6 uur per week meer bezig zijn met het huishouden dan mannen.
• Vrouwen in een gezin met kinderen zijn circa 1,5 uur meer bezig met kinderzorg en -opvoeding dan mannen in een gezin met kinderen.
• 40% van de vrouwen werkt deeltijds, tegenover 12% van de mannen.
• Vrouwen stappen vaker dan mannen tijdelijk (geheel of gedeeltelijk) uit de arbeidsmarkt. In 2022 werden er 162.036 onderbrekingsuitkeringen betaald aan werknemers in loopbaanonderbreking, tijdskrediet of thematische verloven. In 2022 ging 60% van het totaal aantal onderbrekingsuitkeringen naar vrouwen en 40% naar mannen.

Daarnaast werken vrouwen in minder betaalde (zorg)sectoren. Denk maar aan poetshulpen, vrouwen die werken in crèches, kinderdagverblijven en ziekenhuizen.

Vrouwen hebben in het algemeen vaker een minder lange loopbaan. Ze werken minder lang onder meer door een minder goede gezondheid op latere leeftijd. De berekening van deeltijds werk voor de opbouw van het pensioen is minder gunstig dan voor voltijds werk.

Wat staat er op het spel?

Achter de technische termen in de wetteksten gaan beslissingen schuil die de pensioenrechten van vrouwen fundamenteel dreigen te ondermijnen.

Onze belangrijkste bezorgdheden gaan over:

• Afbouw van gelijkgestelde periodes tot 20% van de loopbaan: dit straft periodes van werkloosheid en tijdskrediet zonder motief.
• Pensioenmalus: wie op vervroegd pensioen gaat zonder 42 jaar effectieve arbeid, wordt financieel bestraft. Vooral vrouwen die deeltijds werkten of zorgtaken opnamen, lopen hier groot risico.
• Moeilijker toegang tot het minimumpensioen: strengere voorwaarden rond “effectieve tewerkstelling” sluiten vrouwen met deeltijdse of onderbroken loopbanen uit.
• Minder waardering van werkloosheid en eindeloopbaanjobs: dit treft vrouwen in laagbetaalde en kwetsbare sectoren extra hard.
• Uitstel of afbouw van indexeringen en welvaartsaanpassingen: de koopkracht van huidige gepensioneerden komt onder druk, met vooral negatieve gevolgen voor vrouwen.
• Beperkte belastingvoordelen: uitbreidingen gelden enkel voor werkenden, niet voor uitkeringsgerechtigden zoals gepensioneerden. Dat betekent opnieuw een verliespost voor vrouwen met lage pensioenen.

Onze tegenvoorstellen

1. Bij elk nieuw wetsvoorstel dat op de ministerraad besproken wordt een gendertoets uit te voeren, zoals opgenomen in de wet op de gendermainstreaming.
2. Behoud van de huidige definitie van een loopbaanjaar: minstens 104 gewerkte of gelijkgestelde dagen.
3. Gelijkstelling van zorg- en ziekteperiodes: alle periodes van moederschapsrust, werkverwijdering wegens zwangerschap en borstvoeding, zorgverlof, ziekte en onvrijwillige inactiviteit moeten volledig meetellen voor de werkvoorwaarden.
4. Geen pensioenmalus voor deeltijdse en zorgonderbroken loopbanen.
5. Garantie van het minimumpensioen en minimumjaarrecht, ook na toepassing van de malus.
6. Behoud van het eerste loopbaanjaar in de berekening van vervroegd pensioen en de malus.
7. Bescherming van opgebouwde rechten: geen retroactieve ingrepen op vroegere gelijkstellingen.
8. Toepassing van internationale verplichtingen (IAO-conventies, EU-richtlijnen over moederschapsbescherming en werk-privébalans).

Oproep tot aanpassing én inspraak

We maken ons ernstige zorgen over de impact van de geplande maatregelen op vrouwen. Onder meer het feit dat moederschapsrust niet mee zou tellen bij een nieuw systeem van vervroegd pensioen, is zeer verontrustend.

We roepen de regering dan ook op om deze en andere maatregele onmiddellijk aan te passen.

“Als blinde vlekken in onze wetgeving blijven opduiken, nemen wij als Vrouwenraad onze rol op. We willen structureel meelezen, adviseren en betrokken worden bij de verdere uitwerking van hervormingen zoals die rond pensioenen, zodat de specifieke situatie van vrouwen wél wordt meegenomen in het beleid. Daar kan je ons altijd voor vinden.”

Onze volledige analyse van de lopende hervormingen vind je in dit document.

Heb je vragen, contacteer dan Herlindis.Moestermans@vrouwenraad.be of Jana.vanacker@vrouwenraad.be